Do rodziny krzyżowych (Cruciferae), liczących około 3000 (100 krajowych) gatunków, klasyfikuje się liczne gatunki uprawne i chwasty np. rzepak, kapusta, chrzan, gorczyca, tasznik, ognicha i wiele innych. Dość charakterystyczną budowę kwiatów opisuje wzór: *K2+2C4A2+4G(2). Kwiaty dwusymetryczne zbudowane są z 4-działkowego kielicha i 4-płatkowej korony, ustawionych na krzyż. Inaczej niż u jaskrowatych, kwiaty roślin krzyżowych zawierają niewielką i stałą liczbę słupków i pręcików. Pręciki w ilości 6 są czterosilne (4 wewnętrzne są dłuższe od dwóch zewnętrznych), słupek jest górny, dwukrotny (utworzony z dwóch owocolistków), przekształca się z niego wielonasienna łuszczyna albo łuszczynka (torebka pękająca dwiema klapami, podzielona przegrodą). Nasiona pozbawione są bielma, zawierają dużo tłuszczu, liścienie są dobrze rozwinięte. Kwiaty zapylane przez owady, skupione są w pokaźne grona, liście pierzastosieczne. Rośliny z tej rodziny charakteryzują się wysoką ilością soli mineralnych i białek, z tego względu stanowią dużą wartość paszową, jednakże są trujące w wyniku występowania glikozydów i mocnych olejków gorczycznych w nasionach, podczas owocowania. Spośród chwastów należących do krzyżowych najszkodliwsze w uprawach polowych są zbliżone do siebie ognicha i łopucha. Ognicha inaczej gorczyca polna (Sinapis arvensis) to roślina jednoroczna o kwiatach złocistożółtych, w których działki kielicha są wyraźnie odstające. Rośnie wśród zbóż jarych w dużych skupiskach na glebach urodzajnych, ciężkich, zasadowych. Dochodzi do 60 cm wysokości, ma rozgałęziony pokrój, liście przy nasadzie są lekko pierzaste i wcinane, górne całe, lancetowate, owłosione, łuszczyna zaopatrzona jest w długą szyjkę. Nasiona mogą przetrwać dużo czasu w glebie, chwast trudno zwalczyć. Siewki ognichy są wrażliwe na mrozy, w uprawach zbóż ozimych nie występuje, na etapie rozwoju wegetatywnego stanowi paszę dla trzody chlewnej, nie nadaje się dla bydła, ponieważ zmienia smak i zapach mleka, podczas owocowania jest trująca dla bydła i koni. Łopucha inaczej rzodkiew świrzepa (Raphanus raphanistrum) to przypominający ognichę jednoroczny chwast rosnący wśród zbóż jarych, roślinności oleistej i okopowej, występuje na glebach lekkich i kwaśnych. Okwiat jasnożółty otoczony jest kielichem o przystających płatkach, duże liście są wcinane, lirowate. Łuszczyna wydłużona nie jest pękająca lecz tworzy jednonasienne niełupki. Gorczycznik pospolity (Barbarea vulgaris) to chwast polny występujący na stanowiskach piaszczystych i wilgotnych, bylina dwuletnia o kwiatach żółtych i lirowatych liściach. Tasznik pospolity (Capsella bursa- pastoris) o wysokości 50-60 cm, jest gatunkiem również szeroko rozprzestrzenionym, jedno lub dwuletnim o kwiatach niepozornych, niewielkich, barwy białej, owocem jest spłaszczona odwrotnie trójkątna łuszczynka (sercowata). Do krzyżowych należą również tobołki polne (Thlaspi arvense) wysokości 15-45 cm, również roślina dwuletnia o liściach całobrzegich, kwiatach niewielkich, białych, posiada charakterystyczne zaokrąglone, spłaszczone i szeroko oskrzydlone łuszczynki, roślina trująca. Stulisz lekarski (Sisymbrium officinale) jest rośliną jednoroczną lub dwuletnią dochodzącą do 30-60 cm wysokości, o kwiatach żółtych, liściach wydłużonych, lirowatych, wąskich łuszczynach przylegających do łodygi. Rzeżucha łąkowa (Cardamine pratensis) jest to roślina dochodząca do 15-30 cm wysokości, wieloletnia bylina występująca na podmokłych łąkach i pastwiskach, o kwiatach biało-liliowych, liściach złożonych, pierzastych i wydłużonych lirowatego kształtu. Kapusta (Brassica) to roślina uprawna, należąca do tego rodzaju kapusta warzywna (B. oleracea) jest gatunkiem dwuletnim, o takich odmianach jak: kapusta głowiasta biała oraz czerwona, mające liście gładkie, kapusta włoska o liściach pomarszczonych, brukselka o drobnych główkach, kapusty nie tworzące główek (kapusta pastewna, jarmuż, kalarepa, kalafior. Nasiona kapusty zasobne są w tłuszcz. Do rodzaju kapusty klasyfikuje się też rzepak inaczej kapusta rzepak (B. napus) jest rośliną jednoroczną ozimą lub jarą, którą uprawia się na nasiona wykorzystywane w produkcji oleju, odmianą jest brukiew (karpiel), roślina dwuletnia o grubym korzeniu spichrzowym. Do kapusty polnej (B. campestris) zalicza się rzepa pastewna o jadalnym korzeniu spichrzowym, rzepik, będący rośliną oleistą. Również kapusta czarna inaczej gorczycą czarną (B. nigra) jest jednoroczna, jej oleiste nasiona zasobne są w glikozyd sinigrynę, który w połączeniu z wodą daje olejek gorczyczny potrzebny do produkcji musztard, rozgrzewających maści i plastrów. Gorczyca biała (Sinapis alba) należąca do rodzaju gorczyca (Sinapis), tak jak gorczyca polna i ognicha, jest rośliną jednoroczną, oleistą, w jej nasionach znajduje się glikozyd sinalbina wykorzystywany do produkcji musztardy. Z nasion wytwarza się olej, gorczyca stanowi zieloną paszę. Rzodkiew zwyczajna (Raphanus sativus) podobnie jak łopucha, jest rośliną 1-2 letnią z korzeniami zapasowymi, odmianą jest rzodkiewka (R.s.radicula), warzywo jednoroczne. Jedną z roślin użytkowych jest również chrzan (Cochlearia armoracia) będąca rośliną warzywną, wieloletnią, w kłączu i korzeniu gromadzi wiele witamin i olejek gorczyczny. Należą tu też rośliny ozdobne jak maciejka (Matthiola bicornis), lewkonia letnia (Matthiola incana), lak pospolity (Cheiranthus cheiri). Spośród rośli krzyżowych ochronie prawnej podlega warzucha polska (Cochlearia polonica).
Rośliny krzyżowe na łące i w ogrodzie
